Vesk nedir? İslamda vesk kavramı

Vesk nedir? İslamda vesk kavramı

Hoca
VESK DİNİ TERİM HAKKINDA ANSİKLOPEDİK BİLGİ

Eklemek, bir araya getirmek, taşımak, kovmak. Bir fıkıh terimi olarak; Kûfeliler’e göre 200 kg’lık bir ağırlık ölçüsü, 60 sâ’ tutarındaki ağırlık. At, araba, gemi ve benzerlerinin yükü demektir. Çoğulu "evsuk-evsâk ve vusûk" gelir.

Irak ekolüne göre 1 vesk = 60, sâ’- 6400 dirhemdir. 62400 x 3.200736 = 1.99725926400 gram eder. Bu da yaklaşık 200 kg olur (bk. Ömer Nasuhi Bilmen, İstilâhat-ı Fıkhıyye Kâmusu, İstanbul 1969 IV, 125 vd).

Vesk ölçeği tarım ürünlerinin nisabını belirlemede kullanılır. Ebû Saîd el-Hudrî (r.a)’ten rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Beş ukiyye’den az gümüşte, beş zevd’den az devede ve beş vesk’ten az hububatta zekât yoktur" (Buhârî, Zekât, 4; Müslim, Zekât, 1,3; Tirmizî, Zekât, 7). Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’e göre, beş vesk’e yani yaklaşık bir tona ulaşmayan taneli bitkilerden ve insanların ellerinde bir yıl kadar kalmayan dayanıksız meyve ve sebzelerden öşür gerekmez (bk. el-Kâsânî, Bedâyiu’s-Sanâyi’, 2. baskı, Beyrut 1394/1974, II, 53 vd.; İbnü’l Hümâm, Fethu’l-Kadîr,1. Baskı, Mısır 1316/1898, II, 4; İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid, Mısır, t.y. I, 245).

Ebû Hanîfe’ye göre ise insan eliyle öşür arazisinde yetiştirilen tüm tarım ürünlerine dayanıklı olup olmamasına ve miktarına bakılmaksızın öşür gerekir. O, bu konuda şu âyetin genel anlamina dayanır: "Kazandığımız iyilerden ve sizin için topraktan çıkardığınız ürünlerden zekât verin" (el-Bakara, 2/267). Burada ürünle ve miktarı ile ilgili bir ayırım yapılmamıştır.

Hamdi DÖNDÜREN

Cevap: Vesk nedir? İslamda vesk kavramı

@hmet
VESK NE DEMEK? DİNİ SÖZLÜK TERİMİ

(الوسق)

Hz. Peygamber devrinde Medine’de kullanılan katı madde ölçeği.

Sözlükte kapsam, hacim anlamındaki vesk (çoğulu vüsûk ve evsuk)/visk (çoğulu evsâk) kelimesinin birçok sâı istiap ettiği için bu adı aldığı belirtilmektedir. Kabaca bir deve yükü, bir veya iki ıdl (denk) olarak açıklanmakta (İbn Sîde, III/12, s. 265-266), dolayısıyla himl (yük) ve vikr (yük; katır, at, eşek yükü) kelimeleriyle özdeşleştirildiği görülmektedir. Vesk denizci Araplar’ca gemi kargosu için de kullanılmıştır (Makrîzî, III, 245; İbn Tağrîberdî, IX, 118, 128). Bununla beraber Hz. Osman’dan gelen, Pazarda hurma satıyor, ‘Bu veskimde ölçtüm’ diyordum şeklindeki bir rivayetin doğruladığı gibi Asr-ı saâdet’te veskin teorik bir hesap birimi veya yük değil ölçek olduğu (İbn Mâce, Ticârât , 38), hurma, tahıl, kuru üzüm, kuru incir gibi stoklanabilir gıda maddelerinin ölçümünde kullanıldığı anlaşılmaktadır. (Hurmanın/tahılın) 5 veskten azında zekât yoktur (Müsned, III, 59; Buhârî, Zekât , 4, 32, 42, 56; Müslim, Zekât , 1, 3-6; Ebû Dâvûd, Zekât , 2);

Peygamber 5 vesk veya daha aşağı miktar için arâyâ satışına (bey’u’l-arâyâ) ruhsat verdi (Buhârî, Büyû , 83; Müslim, Büyû , 71; Ebû Dâvûd, BüyûǾ , 20) vb. hadislere dayanan hükümler vesk ile ilişkili olduğundan bu ölçeğin istiap hacminin belirlenmesini gerektirmiştir. Hadis ve fıkıh âlimleri arasında Asr-ı saâdet’te kullanılan veskin 60 peygamber sâına veya 240 peygamber müddüne denk geldiği hususunda (Müsned, III, 59, 83; Ebû Dâvûd, Zekât , 2; İbn Mâce, Zekât , 3; Tirmizî, Zekât , 7) görüş birliği vardır. Tarih boyunca veskin farklı yörelere has rıtl, men, kadeh, keylece, kile, kafîz, mekkûk, veybe, irdeb gibi diğer birimlerden karşılığı hesaplanmaya çalışılmış, ancak sâın değerinde bile uzlaşmaya varılamadığından veskin ölçüsü de tartışmalı kalmıştır. Sâın hacmi 2,75 lt. alınırsa veskinki (60 × 2,75 lt. =) 165 lt. olarak hesaplanır ki bu da (60 × 2,04 kg. =) 122,4 kg. civarında kuru gıdanın ölçüsüdür.

vesk