Meharic-i Huruf

Meharic-i Huruf

Hoca
meharic-i Huruf

Meharic-i Huruf(harflerin çıkış yerleri) beş azada bulunan on yedi mahrecdir. Bu azalar: Cevf, boğaz, dil, dudak ve genizdir.

1.Mahrec: Cevf’dir. Yani boğaz ile ağız boşluğudur. Buradan, huruf-u med yani harf-i medlerin uzatma sesleri çıkar.

2.Mahrec: Boğaz dibidir ki göğse bitişik olan yeridir. Buradan evvelinden هَمْزَة yani, harekeli veya cezim işaretli elif sonrasından ه harfleri çıkar.

3.Mahrec: Boğaz ortasıdır. Buradan boğaz hafifçe sıkılarak, evvelinden ع sonrasından ح harfleri çıkar.

4.Mahrec: Boğazın ağza en yakın olan yeridir. Buradan evvelinden غ sonrasından خ harfleri çıkar.

5.Mahrec: Büyük dil kökünün üstü ile karşısı olan üst damaktır. Buradan ق harfi çıkar.

6.Mahrec: قmahrecinin bir parmak ilerisi dilin üstü ile karşısı olan üst damaktır. Buradan ك harfi çıkar.

7.Mahrec: Dil ortasının üstü ile karşısı olan üst damaktır. Buradan, sırası ile ى ش ج harfleri çıkar. İhtar: Tefeşşi, ش harfi okunurken sesin, dil ile üst damak arasında yani ağızda dağılmasıdır. Bu sıfat sadece bu harfe mahsustur.

8.Mahrec: ى mahrecinin bitimi hizasından dilin sağ veya sol yanı veya her iki yan tarafı ile karşısı olan üst azı dişlerinin tamamının içleridir. Buradan, dilin bir yanını veya her iki yan tarafını üst azı dişlerinin içlerine kuvvetli bastırarak, sesi mahrecinde uzatarak, az yumuşatarak ض harfi çıkar. Bu sekizinci mahrecdeki ض harfi, on dördüncü mahrecdeki ظ harfinden iki nokta-i esasi ile ayrılır:1-Mahreciyle, 2-İstitale sıfatıyla. İstitale Sıfatı: Sesin mahrecinden, diğer harflere nazaran yarım harf nisbetinde fazla vakit alarak ve sesin mahrecinde uzaması ile güçlükle çıkması manasına gelir. Bu uzamanın bir elif miktarına varmaması da şarttır. Bu uzama, harf harekeli iken harekesinden önce yapılır. Bu istitale sıfatı sadece ض harfine mahsustur. İhtar: Bu, ض harfinin okunuşunda, dilimizin bir yanı veya her iki yan tarafı ile اََضْرَاسْ denilen üst azı yani, sivri dişten sonra boğaza doğru sıralanan dişlerimizin tamamının içleri vazifelidir. Harfin sesi yan taraftan veya her iki taraftan çıkar. Dilimizin ucu ağzımızın içinde, üst ön damak hizasında, serbest ve boştadır. Fakat ظ harfinin okunuşunda ise, dilimizin ince ucunun üstü ile ثَنَايَاالْعُلْيَا denilen iki üst ön dişlerimizin uçları vazifelidir. Ses önden çıkar. Dilimizin ucu birazcık ağzımızın yani ön dişlerimizin dışında ve ön dişlerimizin arasındadır.

9.Mahrec: ض mahrecinin bitiminden dilin geniş ucu ile üst ön dişlerin etine yakın olan damaktır. Buradan dilin ucu damağa meylettirilerek(inhiraf sıfatı) ل harfi çıkar. En geniş mahrecdir.

10.Mahrec: Dil ucu ile karşısındaki iki üst ön dişlerin etleridir. ل mahrecinin biraz altıdır.(Bazı âlimlerce ل mahrecini birazcık üstüdür.) ve ل mahrecinden dardır. Buradan ihfa olunmayan yani izhar olunan ن harfi çıkar.

11.Mahrec: Dil ucunun bir miktar arkası yani altı ve aşağısı ile iki üst ön dişlerin hemen üstündeki damaktır. Buradan dilin ucunun arkası damağa meylettirilerek(inhiraf sıfatı) titreşimli bir sesle(tekrir sıfatı) ر harfi çıkarılır.

12.Mahrec: Dil ucu ile iki üst ön dişlerin yarısından diş etlerine olan yeridir. Buradan diş etlerine gayet yakın olan yerinden ط azıcık aşağısından د azıcık daha aşağısından(dişlerin yarısı hizasından) ت harfleri çıkar.

13.Mahrec: Dil ucu ile iki alt ön dişlerin yarısından uçlarına kadar olan yeridir. Buradan, yarısı hizasından ص birazcık üstünden س birazcık üstünden(uclarından) ز harfleri keskin bir sesle(safir sıfatı) çıkarılır.

14.Mahrec: Dilin ince ucunun üstü ile iki üst ön dişlerin uçlarıdır. Buradan, dili azıcık dışarı çıkartarak ظ azıcık daha fazla çıkartarak ذ azıcık daha fazla çıkartarak ث harfleri çıkar. Bu üç harfte dil ucu ön dişlerin arasından dışarı çıkartılarak peltek okunur.

15.Mahrec: İki üst ön dişlerin uçları ile alt dudağın iç kısmıdır. İki üst ön dişlerin uçları alt dudağın iç kısmına sıkıca bastırılarak buradan ف harfi çıkar.

16.Mahrec: İki dudak arasıdır. Buradan, dudakların içleri birbirine kuvvetli kapanması ile ب dudakların içlerinden bir miktar uçlarına yakın yerleri birbirine zayıfça kapanması ile م dudakların araları serçe parmağın ucu girecek kadar açık boşluk kalacak şekilde yumularak büzülerek ve toplanarak ileri uzatılması ile و harfleri çıkar. و ‘deki bu uzama ötredekinden daha fazladır. İki ötre kadardır. هُوَ , يُوَسْوِِِسُ deki gibidir.

17.Mahrec: Geniz boşluğudur. Buradan ihfa nunu ile ğunneler ince bir sesle çıkarılır. Ğunne: Geniz yani burundan gelen sese denir ki; bu sıfat ن ve م ‘e mahsustur. Bu harflerin ğunnelerinin müddeti ise; ihfada bir elif, idğamda bir elif(bazı âlimlerce bir buçuk elif) iklabda bir buçuk eliftir

Cevap: Meharic-i Huruf

endam

kuran ı kerim kıraatında dudak talimi ile ilgili bilgi si olan varmı lütfen

tefeşşi sıfatı nedir, meharic-i huruf

@hmet
HARFLERİN MAHRECLERİ VE SIFATLARI

Harflerin mahrecleri:

1- Birinci mahrec cevf, فولجا dediğimiz , boğazın göğüse bitişik olan kısmından, dudaklara varıncaya kadar, boğaz ile ağız içindeki boşluğa denir. Cevf’den harf-i medler (med harfleri) çıkar.Bunlarda mâkabli madmûm(ötreli) olan sâkin vâv (و ) mâkabli meksûr(esreli) olan sâkin yâ (ى ) ve eliftir.

Elif harekeyi kabul etmez, daima sâkin ve mâkabli (üst yanı) meftûh (üstünlü) dür. O ağız boşluğuna bitişik olan boğaz boşluğundan muayyen bir mahrece dayanmaksızın çıkan hali bir sestir. Elif, ne bir harfe idğam olur, nede kendisine bir harf idğam edilir.

Elif, hemzenin mahrecinden çıkar. Fakat elif, mahreci boğazda mukatı’ oluncaya kadar yükselen bir harftir. Onun mahrecinin boğaza nisbet edilişi, son çıkış yerinin boğaz olması sebebiyledir.Küllî mahrec de hemze ile beraber olmaları, cüz’î mahrecde bir olmalarını iktizâ ettirmez.Hemze ile elif arasında birçok bakımlardan fark vardır:

a) Elif, mahrec-i mukadderden, hemze ise mahrec-i muhakkaktan çıkar.

b) Hemze boğaz harfi, elif ise cevfî’dir.

c) Elifin ince ve kalın oluşu kendisinden önceki harfe bağlı olduğu halde, hemze ince harflerdendir.

d) Elif harekeyi kabul etmediği halde, hemze kabul eder.Bu ayrı, ayrı vasıfları dolayısıyla, hemzeyi harekeli elif şeklinde tarif etmek ilmi olmadığı gibi, bu iki harften, birinin diğerinin yerinede ıtlakınında câiz olmadığını gösterir.

Ancak böyle bir tabir, mecaz yoluyla kabul edilebilir.Geniş bir yer tutan cevfe nispetleri sebebiyle, bu üç harften elif (ا ) boğaza, vâv (و ) ve yâ ( ى) da ağız boşluğuna nispet olunmuştur.Med harflerinin varlığı, ancak onların medleri ile tahakkuk ettikleri için, bunlara medd-i aslî المد الاصليmedd-i zâti المد الذاتي , medd-i tabiî المد الطبيعي , telâffuzlarındaki kolaylıktan dolayı da yumuşak harfler denir.

2- İkinci mahrec boğazın nihayetidir. Bu mahrecden hemze ( ء ) ile he ( ه ) çıkar.

3 – Üçüncü mahrec boğazın ortasıdır. Buradan ayn ( ع ) ve hâ ( ح ) harfi çıkar.

4- Dördüncü mahrec, boğazın ağza en yakın olan kısmıdır. Bu mahrecden ( غ ) ve ( خ ) harfleri çıkar.

5- Beşinci mahrec, dilin boğaza en yakın kısmı ile üst damak dır. Diğer bir değişle, dilin sonu ile küçük dildir. Buradan kâf (ق ) harfi çıkar.

6- Altıncı mahrec, kâf harfinin mahrecinin biraz altı ve yine dil sonu kêf (ك ) harfinin mahrecidir.Kâf (ق ) ve kêf (ك ) harflerine ağız ile boğaz arasında bulunan küçük dil ile olan ilgileri sebebiyle küçük dil harfleri denir.

7- Yedinci mahrec, dilin ortası ile üst damağın ortasıdır. Bu mahrecden cîm ( ج ) şîn (ش ) ve yâ (ى ) harfleri çıkar.

8- Sekizinci mahrec, dilin sol veya sağ, veyahut her iki tarafı ile, adras denilen üst azı dişleridir. Dâd (ض) harfinin çıktığı yer olan bu mahrec, en zor mahrec olarak bilinir. Dâd harfinin çıkışını şöyle tarif etmek mümkündür: Dil kenarının evveli, soldan veya sağdan, veyahut da her iki taraftan üst azı dişlere yaklaşır, dil kenarının sıkışması esnasında, dil kenarı ile azı dişleri arasından zâ (ظ ) harfine benzeyen ve fakat zâ (ظ ) olmayan bir ses çıkar ki, bu ses dâd harfinin sesidir. Bu okuyuşta dil ucu serbesttir.

9- Dokuzuncu mahrec, dilin iki kenarı ile birlikte dil ucuna varıncaya kadar üst damaktır. Dâd mahrecinin bitiminden başlar, azı dişlerden sonraki (dâhık, nâb, rubâiyye, ve seneiyye) dişlerimizin üst kısımları bu mahreci teşkil ederler. Lâm ( ل ) harfinin mahreci olan bu saha en geniş mahrectir.

10- Onuncu mahrec, dil ucu ile onun hizasındaki iki üst ön dişlerin etleridir. Buradan da Nûn ( ) harfi çıkar. Yeri itibariyle lâm harfinin biraz altıdır ve onun mahrecinden biraz dardır. Burada bahis konu edilen nûn, ızhâr olunan nûn dur. Bu kaydı koymamızın sebebi, ihfâ olunan nûn (nûn-i muhfât)’dan farkını göstermek içindir. Zira ihfâ olunan nûn, fer’i harflerden olup mahreci genizdir ve bu nûn ile alâkası yoktur.

11- Onbirinci mahrec, dil ucu ile ona tekâbül eden iki üst ön dişlerin üstündeki damak kısmıdır. Bu mahrec Râ ( ر ) harfinin mahrecidir. Dilin üst kısmı bakımından lâm harfine nazaran daha dahide kalır. Çünkü bundaki inhirâf (dilin geriye dönmesi), nûn’dan daha içeriye dönüktür.

12- Onikinci mahrec, dil ucu ile üst ön dişlerin dipleridir. Bu mahrecten evvelâ Tâ ( ط ) sonra Dâl ( د ) sonrada Tê ( ت ) harfi çıkar.

13- Onüçüncü mahrec, dil ucu ile alt ön dişlerin üstüdür. Hurûf-i safîr dediğimiz Sâd ( ص ), Sîn (س ) ve Ze ( ز ) harflerinin mahreci burasıdır. Mahrec sıraları da söylediğimiz sıraya göredir.

14- Ondördüncü mahrec, dil ucu ile ön dişlerin uçlarıdır. Buradan Zâ ( ظ ), sonra Zêl ( ذ ) ve daha sonrada Sê ( ث ) harfleri çıkar.

15- Onbeşinci mahrec, alt dudağın içi ile üst ön dişlerin uçlarıdır. Bu mahrec Fâ ( ف ) harfinin mahrecidir.

61- Onaltıncı mahrec, dudaklardır. Vâv ( و ) Bâ ( ب ) Mîm ( م ) harflerinin mahreci burasıdır.

17- Onyedinci mahrec, hayşûm ال يشوم dediğimiz geniz kovuğudur. Buda ğunne’nin mahrecidir. Ğunne şöyle tarif edilir. Ğunne genizden çıkan nûn-i sâkine-i hafifedir. İhfâ halindeki sâkin nûn ve sâkin mîm ile, mâalğunne (ğunneli) idğamlar da bulunur. Ğunne’nin mevcudiyeti, burnu tutmakla belli olur. Burundan ses geliyorsa ğunne var, gelmiyorsa yok

meharic i huruf, mahreci huruf, hurufu med