Müstesna ve istisna edatları

Müstesna ve istisna edatları

Ehfiya
ARAPÇA MÜSTESNA VE İSTİSNA EDATLARI

İSTİSNA : İstisna ﺇﻻ ve benzerlerinden sonra geleni, bunlardan önce geçenin hükmünden çıkarmaya denir.
MÜSTESNA : İstisna edatından sonra gelen isme denir.
MÜSTESNA MİNHÜ : İstisna edatından önce gelen ve manada istisna edatından sonrakini de kapsayan isme denir.

İstisna edatları şunlardır : ﺇﻻ / ﻏﻴﺭ / ﺴﻭﻯ / ﺧﻼ / ﻋﺩﺍ / ﻤﺎﺧﻼ / ﻤﺎﻋﺩﺍ / ﺤﺎﺷﻰ

MÜSTESNANIN CÜMLEDE HAREKE ALMA DURUMU

ﺇﻻ İle yapılan müstesnanın 3 hali vardır . ( hareke durumu )

1. Nasbının ( üstün ) vacip olması : Cümlede müstesna minh mezkur (var ) ve cümle olumlu ise ﺇﻻ dan sonra gelen müstesna üstün olur.

ﺭﺃﻳﺖ ﺍﻟﻄﻼﺏ ﺇﻻ ﺰﻳﺩﺍ Zeyd hariç bütün öğrencileri gördüm
Müstesna İstisna M. Minh
Edatı
Cümle olumlu, M.Minh mezkur, Müstesna üstün olmalıdır.

ﺟﺎﺀ ﺍﻟﺗﻼﻤﻴﺫ ﺇﻻ ﺧﺎﻟﺩﺍ Halit hariç bütün öğrenciler geldi.
Müstesna İstisna M. Minh
Edatı

2 – Müstesnanın Nasbı ya da Müstesna Minhe uyması : Müstesna Minh mezkur, cümle olumsuz ise Müstesna nasb yapılabileceği gibi bedel olarak M.Minhin harekesini alması caizdir.

( ﺰﻳﺪ ) ﺤﺿﺭ ﺍﻟﺗﻼﻤﻴﺫ ﺇﻻ ﺰﻳﺩﺍ ﻤﺎ Zeyd hariç öğrenciler gelmedi.
Müstesna İstisna M. Minh
Edatı

ﻠﻡ ﻴﻗﻡ ﺃﺤﺪ ﺇﻻ ﺴﻌﻴﺪﺍ ( ﺴﻌﻴﺪ ) Said hariç kimse kalkmadı.
Müstesna İstisna M. Minh
Edatı

Müstasna Minh mezkur cümle olumsuz.

3 – ﺇﻻ dan önceki amilin gerektirdiği duruma göre irab edilmesi : Bu M. Minh zikredilmediği zaman olur. Bu durumda müstesna cümledeki konumuna göre harekelenir.

ﻣﺎ ﺃﺧﻁﺄ ﺇﻻ ﻋﻟﻲ ﻻﺗﺗﺑﻊ ﺇﻻ ﺍﻟﺤﻕ
Müstesna İstisna Müstesna İstisna
Fail Ötre Edatı Meful Edatı

ﻻﺗﺻﺎﺤﺏ ﺇﻻ ﺍﻷﺧﻴﺎﺭ
Müstesna İstisna
Meful Edatı
Burada M .Minh mezkur değil ( yok ), müstesna cümlede Meful olarak gelmiştir. Harekesi o yüzden üstün olmuştur.

ﻏﻳﺭ ve ﺴﻭﻯ Nın hareke alma durumu, ﺇﻻ dan sonra gelen Müstesnanın durumu gibidir. ﻏﻳﺭ ve ﺴﻭﻯ İle yapılan Müstesnanın harekesi mecrurdur. Çünkü ﻏﻳﺭ ve ﺴﻭﻯ Muzaaf , bunlardan sonra gelen Müstesna M. İleyhtir.

1- Cümlede müstesna minh mezkur (var ) ve cümle olumlu ise ﺇﻻ dan sonra gelen müstesna üstün olur. Bu yüzden ﻏﻳﺭ ve ﺴﻭﻯ nın harekesi üstün olmalıdır.

ﺭﺃﻳﺖ ﺍﻟﻄﻼﺏ ﻏﻳﺭ ﺰﻳﺩ (ﺇﻻ ﺰﻳﺩﺍ ) Zeyd hariç bütün öğrencileri gördüm
Müstesna İstisna M. Minh
M. ileyh Edatı
Muzaaf
Cümle olumlu, M.Minh mezkur, ﻏﻳﺭ ve ﺴﻭﻯ üstün olmalıdır.

2 – Müstasna Minh mezkur cümle olumsuz :

( ﺍ ﺰﻳﺩ / ﺤﺿﺭ ﺍﻟﺗﻼﻤﻴﺫ ﻏﻳﺭ ﺰﻳﺩ ( ﺇﻻ ﺰﻳﺩ ﻤﺎ Zeyd hariç öğrenciler gelmedi.
Müstesna İstisna M. Minh
M. ileyh Edatı
Muzaaf

ﻣﺎﺠﺎﺀ ﺍﻠﻗﻭﻡ ﻏﻴﺭ- ﺴﻭﻯ ﻋﻟﻲ
Müstesna İstisna M. Minh
M. ileyh Edatı
Muzaaf

Müstasna Minh mezkur cümle olumsuz . ﻏﻳﺭ veya ﺴﻭﻯ M. Minhin harekesini alır yada üstün olur.

3 – Müstesna Minh cümlede bulunmaz ise ﻏﻳﺭ veya ﺴﻭﻯ cümledeki konumuna göre hareke alır.

ﻻ ﺗﻗﻝ ﻏﻳﺭ- ﺴﻭﻯ ﺍﻟﺤﻕ
müstesna İstisna Edatı
M. ileyh Muzaaf

ﻣﺎﻣﺭﺭﺖ ﺑﻐﻳﺭ- ﺴﻭﻯ ﻋﻠﻲ
müstesna İstisna Edatı
M. ileyh Muzaaf

ﺧﻼ/ ﺤﺎﺷﻰ / ﻋﺩﺍ / dan sonra gelen isimler ya Mefulu Bih kabul edilerek üstün , ya da bu edatlar H. Cer kabul edilerek esre yapılır.

ﺯﺭﺖ ﻣﺴﺎﺠﺩ ﺍﻟﻣﺩﻴﻧﺔ ﺨﻼ ﻭﺍﺤﺩﺍ ( ﺨﻼ ﻭﺍﺤﺩ ) – Biri hariç şehrin mescidlerini ziyaret ettim
H. Cer

ﻗﺎﻢ ﺍﻟﺭﺠﻝ ﺤﺎﺷﺎ ﻭﺍﺤﺩﺍ ( ﺤﺎﺷﺎ ﻭﺍﺤﺩ ) Biri hariç adamlar kalktı
H. Cer

Ancak ﺨﻼ – ﻋﺪﺍ – ﺤﺎﺷﺎ nın başına ﻣﺎ gelirse bunlar fiili mazi kabul edilir ve bunlardan sonra gelen isim üstün yapılır.

ﻧﺠﺤﺖ ﺍﻟﻁﺎﻟﺑﺎﺖ ﻣﺎﻋﺪﺍ ﺃﺨﺗﻚ

ﺯﺮﺕ ﻣﺗﺎﺤﻑ ﺍﺴﺗﺎﻧﺑﻭﻝ ﻣﺎﻋﺩﺍ ﻣﺗﺤﻓﺎ

ﺍﺸﺗﺮﻚ ﺍﻟﻁﻼﺏ ﻓﻲ ﺍﻟﺮﺤﻟﺔ ﻣﺎﻋﺪﺍ ﻁﺎﻟﺑﺎ

istisna edatları, arapça müstesna, istisna arapça