Harflerin sıfatları nelerdir?

Harflerin sıfatları nelerdir?

Kayıtsız Üye
yeterlilik sınavına çalışıyorum. harflerin sıfatlarından soru geliyor, fakat elimde kaynak yok. yardım edebilir misiniz?

Cevap: harflerin sıfatları nelerdir?

Galus
Mahreçler
(Harflerin Çıkış Yerleri)
Mahrec: Harfin çıktığı yere denir.
Harfler ana 5 yerden çıkarlar.
Harflerin çıkış yerleri:
1-Nefes boşluğu;
Boğaz’ın bitiminden dudaklara kadar ağzın içinde kalan bölüme denir. Buradan uzatma harfleri olan

ا ى و çıkar.

2- Boğaz; Boğazın göğse bitişik olan yerinden, dil dibine kadar olan yere denir. Üç mahreçtir:
1-Boğaz aşağısı :ه ء

2-Boğaz ortası : ح ع

3-Boğaz üstü :خ غ

3-Dil: Boğazın ağza yakın olan yerinden, ön dişlere kadar ağız içinde olan dile denir. On mahreçtir.

ث ذ ظ ص س ز ت د ط ر ن ل ض ى ش ج ك ق

4-Dudaklar: Ön dişlerden dışarı olan dudaklara denir. Buradan

و م ب ف harfleri çıkar.
5-Geniz: Geniz boşluğuna denir. Ğunne çıkar. (Ğunne genizimizden çıkardığımız sese denir.)

HARFLERİN SIFATLARI

1-A) Zıttı Olan Sıfat-ı Lazimeler: harflerin zatından ayrılması mümkün olmayan sıfatlardır.

1- Cehr: Sesi aşıkar etmek.

1- Hems: sesi gizlemek.

2- Şiddet: Sesin akmaması güçlü okunması.

2- Rehavet: Sesin akması.

3- İsti’la: Dilin kökü ile birlikte damağa yükselmesi.

3- İnhifat: İstifale: İstilanın zıddıdır. Dilin damağa yükselmemesi, aşağıda kalması.

4- İtbak: Dilin üst damağa yapışması veya yapışmaya yakın kalkması.

4- İnfitah: Dil ile damağın ayrılması.

5- Izlak: Kolaylık ve sürat.

5- Ismat: Harfi söylerken dile ağır geldiğinden 4, 5 ve 6 harfli kelimeler, izlak harfleri olan

ف ر م ن ل ب olmaksızın kullanılmalar.

Zıttı Olmayan Sıfat-ı Lazimeler

1-Safir: Dil ucu ile ön alt dişlerin arasından kuş sesi veya ıslık sesine benzer kuvvetli bir sesin çıkması.

2-Kalkale: Mahrecin kımıldaması.

3-Lin: Harfin kolay ve yumuşak çıkarılması.

4-İnhiraf: Bu harfler okunurken dilin öne veya arkaya doğru meyl etmesi.

5-Tekrir: Ra harfi okunurken dil ucunun titremesi.

6-Tefeşşi: Şın harfi okunurken sesin dil ile damak ortasında yayılması.

7-İstidale: Dad harfi okunurken dil kenarının üst azı dişlerden, lam mahrecine kadar uzanması.

2-Sıfatı Arızalar:

Harften ayrılması mümkün olan, ayrıldıkları zaman harfin zatını değiştirmeyen sıfatlar.

1-Tefhim: Harfi kalın okumak

2-Terkik: Harfi ince okumak.

3- İdğam:İki harfi bir harf yapıp şeddeli okumak.

4- İhfa: Şedde yapmadan, izhar ile idğam arası ğunneli okumak.

5- Izhar: İki harfin arasını birbirinden ayırmak.

6- Kalb=İklab: Bir harfin başka bir harfe dönmesi. Yani nunu sakin veya tenvindeki nun sesinin mime dönmesi.

7- Med: Harfin uzatılması

8- Vakıf: Nefesle beraber sesin kesilmesi.

9- Sekte: Nefes almadan sesi kesmektir.

10- Hareke: Harfin harekeli olması.

11- Sükun: Harfin harekesiz olması.

Cevap: harflerin sıfatları nelerdir?

@hmet
HARFLERİN MAHRECLERİ VE SIFATLARI

Harflerin mahrecleri:

1- Birinci mahrec cevf, فولجا dediğimiz , boğazın göğüse bitişik olan kısmından, dudaklara varıncaya kadar, boğaz ile ağız içindeki boşluğa denir. Cevf’den harf-i medler (med harfleri) çıkar.Bunlarda mâkabli madmûm(ötreli) olan sâkin vâv (و ) mâkabli meksûr(esreli) olan sâkin yâ (ى ) ve eliftir.

Elif harekeyi kabul etmez, daima sâkin ve mâkabli (üst yanı) meftûh (üstünlü) dür. O ağız boşluğuna bitişik olan boğaz boşluğundan muayyen bir mahrece dayanmaksızın çıkan hali bir sestir. Elif, ne bir harfe idğam olur, nede kendisine bir harf idğam edilir.

Elif, hemzenin mahrecinden çıkar. Fakat elif, mahreci boğazda mukatı’ oluncaya kadar yükselen bir harftir. Onun mahrecinin boğaza nisbet edilişi, son çıkış yerinin boğaz olması sebebiyledir.Küllî mahrec de hemze ile beraber olmaları, cüz’î mahrecde bir olmalarını iktizâ ettirmez.Hemze ile elif arasında birçok bakımlardan fark vardır:

a) Elif, mahrec-i mukadderden, hemze ise mahrec-i muhakkaktan çıkar.

b) Hemze boğaz harfi, elif ise cevfî’dir.

c) Elifin ince ve kalın oluşu kendisinden önceki harfe bağlı olduğu halde, hemze ince harflerdendir.

d) Elif harekeyi kabul etmediği halde, hemze kabul eder.Bu ayrı, ayrı vasıfları dolayısıyla, hemzeyi harekeli elif şeklinde tarif etmek ilmi olmadığı gibi, bu iki harften, birinin diğerinin yerinede ıtlakınında câiz olmadığını gösterir.

Ancak böyle bir tabir, mecaz yoluyla kabul edilebilir.Geniş bir yer tutan cevfe nispetleri sebebiyle, bu üç harften elif (ا ) boğaza, vâv (و ) ve yâ ( ى) da ağız boşluğuna nispet olunmuştur.Med harflerinin varlığı, ancak onların medleri ile tahakkuk ettikleri için, bunlara medd-i aslî المد الاصليmedd-i zâti المد الذاتي , medd-i tabiî المد الطبيعي , telâffuzlarındaki kolaylıktan dolayı da yumuşak harfler denir.

2- İkinci mahrec boğazın nihayetidir. Bu mahrecden hemze ( ء ) ile he ( ه ) çıkar.

3 – Üçüncü mahrec boğazın ortasıdır. Buradan ayn ( ع ) ve hâ ( ح ) harfi çıkar.

4- Dördüncü mahrec, boğazın ağza en yakın olan kısmıdır. Bu mahrecden ( غ ) ve ( خ ) harfleri çıkar.

5- Beşinci mahrec, dilin boğaza en yakın kısmı ile üst damak dır. Diğer bir değişle, dilin sonu ile küçük dildir. Buradan kâf (ق ) harfi çıkar.

6- Altıncı mahrec, kâf harfinin mahrecinin biraz altı ve yine dil sonu kêf (ك ) harfinin mahrecidir.Kâf (ق ) ve kêf (ك ) harflerine ağız ile boğaz arasında bulunan küçük dil ile olan ilgileri sebebiyle küçük dil harfleri denir.

7- Yedinci mahrec, dilin ortası ile üst damağın ortasıdır. Bu mahrecden cîm ( ج ) şîn (ش ) ve yâ (ى ) harfleri çıkar.

8- Sekizinci mahrec, dilin sol veya sağ, veyahut her iki tarafı ile, adras denilen üst azı dişleridir. Dâd (ض) harfinin çıktığı yer olan bu mahrec, en zor mahrec olarak bilinir. Dâd harfinin çıkışını şöyle tarif etmek mümkündür: Dil kenarının evveli, soldan veya sağdan, veyahut da her iki taraftan üst azı dişlere yaklaşır, dil kenarının sıkışması esnasında, dil kenarı ile azı dişleri arasından zâ (ظ ) harfine benzeyen ve fakat zâ (ظ ) olmayan bir ses çıkar ki, bu ses dâd harfinin sesidir. Bu okuyuşta dil ucu serbesttir.

9- Dokuzuncu mahrec, dilin iki kenarı ile birlikte dil ucuna varıncaya kadar üst damaktır. Dâd mahrecinin bitiminden başlar, azı dişlerden sonraki (dâhık, nâb, rubâiyye, ve seneiyye) dişlerimizin üst kısımları bu mahreci teşkil ederler. Lâm ( ل ) harfinin mahreci olan bu saha en geniş mahrectir.

10- Onuncu mahrec, dil ucu ile onun hizasındaki iki üst ön dişlerin etleridir. Buradan da Nûn ( ) harfi çıkar. Yeri itibariyle lâm harfinin biraz altıdır ve onun mahrecinden biraz dardır. Burada bahis konu edilen nûn, ızhâr olunan nûn dur. Bu kaydı koymamızın sebebi, ihfâ olunan nûn (nûn-i muhfât)’dan farkını göstermek içindir. Zira ihfâ olunan nûn, fer’i harflerden olup mahreci genizdir ve bu nûn ile alâkası yoktur.

11- Onbirinci mahrec, dil ucu ile ona tekâbül eden iki üst ön dişlerin üstündeki damak kısmıdır. Bu mahrec Râ ( ر ) harfinin mahrecidir. Dilin üst kısmı bakımından lâm harfine nazaran daha dahide kalır. Çünkü bundaki inhirâf (dilin geriye dönmesi), nûn’dan daha içeriye dönüktür.

12- Onikinci mahrec, dil ucu ile üst ön dişlerin dipleridir. Bu mahrecten evvelâ Tâ ( ط ) sonra Dâl ( د ) sonrada Tê ( ت ) harfi çıkar.

13- Onüçüncü mahrec, dil ucu ile alt ön dişlerin üstüdür. Hurûf-i safîr dediğimiz Sâd ( ص ), Sîn (س ) ve Ze ( ز ) harflerinin mahreci burasıdır. Mahrec sıraları da söylediğimiz sıraya göredir.

14- Ondördüncü mahrec, dil ucu ile ön dişlerin uçlarıdır. Buradan Zâ ( ظ ), sonra Zêl ( ذ ) ve daha sonrada Sê ( ث ) harfleri çıkar.

15- Onbeşinci mahrec, alt dudağın içi ile üst ön dişlerin uçlarıdır. Bu mahrec Fâ ( ف ) harfinin mahrecidir.

61- Onaltıncı mahrec, dudaklardır. Vâv ( و ) Bâ ( ب ) Mîm ( م ) harflerinin mahreci burasıdır.

17- Onyedinci mahrec, hayşûm ال يشوم dediğimiz geniz kovuğudur. Buda ğunne’nin mahrecidir. Ğunne şöyle tarif edilir. Ğunne genizden çıkan nûn-i sâkine-i hafifedir. İhfâ halindeki sâkin nûn ve sâkin mîm ile, mâalğunne (ğunneli) idğamlar da bulunur. Ğunne’nin mevcudiyeti, burnu tutmakla belli olur. Burundan ses geliyorsa ğunne var, gelmiyorsa yok demektir.

HARFLERİN SIFATLARI

Tecvîd ilminde sıfat, mahrecde meydana gelişi esnasında harfin sesine ârız olan keyfiyete denir.

SIFATLARIN KISIMLARI

Sıfatlar, bazı bakımlardan kısımlara ayrılmışlardır.1- Kuvvet yönünden sıfatlar:

Sıfatlar kuvvet yönünden iki kısma ayrılırlar:

a) Kuvvetli sıfatlar: Cehr, Şiddet, İsti’lâ, Itbâk, İsmât, Safir, Kalkale, Inhırâf, Tekrîr, Tefeşşî, İstitâle, Ğunne.El-Mer’âşî bu sıfatlar arasında da kuvvet yönünden farklar bulunduğunu söylemiştir.Kalkale’nin en kuvvetli sıfat olduğunu, Şiddet’in, Cehr’ den daha kuvvetli olduğunu, bunların her ikisinin’de Tefeşşî ve Safîr’den daha kuvvetli olduğunu, Itbâk’ın da İsti’lâ dan daha kuvvetli olduğunu zikrediyor.

b) Zayıf sıfatlar: Hems, Rihvet, Beyniyye, İstifâle, İnfitâh, İzlâk, Lîn, Hafâ.El-Makdisî, Aliyyü’l-Kâri, İbrahim b. Ömer bu görüştedir.İbnu Gazi’ye göre aynı yönden sıfatlar üç kısma ayrılır.a) Kuvvetli sıfatlar.b) Zayıf sıfatlar.

c) Mutavassıt (orta) sıfatlar.Bir harfte kuvvetli sıfatlar çok, zayıf sıfatlar az olursa, o harf kuvvetlidir. Zayıf sıfatlar çok, kuvvetli sıfatlar az ise o harf zayıftır. Şayet ikisi eşit olursa Mutavassıt sayılır. Bu ölçüye binaen harfleri beş kısma ayırırız.

1) Kuvvetli sıfatlar: Cîm ( ج ), Dâl ( د ), Sâd ( ص ), Ğayn ( غ ), Râ ( ر ), Zây ( ز )2) Çok kuvvetli sıfatlar: Tâ ( ط ), Dâd ( ض ), Zâ ( ظ ), Kaf ( ق )

3) Mutavassıt (orta) harfler: Hemze ( ء ), Elif ( ا ), Bâ ( ب ), Te ( ت ), Hâ ( ح ), Zâl ( ذ ), Ayn ( ع ), Kêf ( ك )

4) Zayıf harfler: Sîn ( س ), Şîn ( ش ), Lâm ( ل ), Vâv ( و ), Yâ ( ي )5)

Çok zayıf harfler: Sê ( ث ), Ha ( خ ), Nûn ( ن ), Mîm ( م ), Fê ( ف ), Hê ( ه )2- Mütezât (birbirine zıt) ve Ğayr-ı Mütezât (zıt olmayan) sıfatlar:Bir harfte ikisinin de birden ictimâ edip etmeyeceğine göre sıfatlar iki kısma ayrılır:

a) Mütezâd (birbirine zıt olan) sıfatlar: İki sıfatın bir harfte ictimâı mümkün değilse, bu sıfatlara mütezât sıfatlar denir. Mütezâd sıfatlar 15 tanedir.Hems-Cehr, Rihvet-Şiddet, Beyniyye-İsti’lâ-İstifâle, Itbâk-İnfitâh, Tefhim-Terkîk, Ismât-İzlâk,İhfâ-Izhâr.

b) Gayr-ı Mütezâd (birbirine zıt olmayan) sıfatlar: Biri birine zıt olmayan ve bir harfte beraberce bulunması câiz olan sıfatlardır. Bu sıfatlar 8 tanedir.Kalkale, Safir, Tefeşşî, İstitâle, Tekrîr, Lîn, İnhirâf, Ğunne.

3- Lâzım ve Ârız Sıfatlar:Harflerdeki mevcudiyetleri, devamlı olarak bir harfte bulunup bulunmamaları bakımından sıfatlar iki kısma ayrılırlar.

a)Sıfât-ı lâzıme: Bunlara (sıfât-ı zâtiyye veya sıfât-ı vacibe)’de derler. Sıfât-ı lâzime şöyle tarif edilir. Harflerin zâtına mahsus ve onlardan ayrılmaması gereken sıfatlardır. Şayet sıfât-ı lâzımeler terk edilir veya değiştirilir, veyahut da tağyir edilirse meydana gelen hata genellikle lâhn-î celî (büyük hata) olur.

b)Sıfat-ı ârıza: Harften ayrılması mümkün olan ve ayrıldıkları zamanda harfin zâtını değiştirmeyen sıfatlardır. Harfin zâtında bir değişiklik meydana gelmediği için, bu sıfatların terkinde, tağyirinde veya tebdilinde lâhn-i hafî (küçük hata) hâsıl olur.

SIFATLARIN İNCELENMESİ

1-Hems الهمسHems lûgatta sesi gizli çıkarmaya derler. Istılah da, mahreclerinden çıkmaları esnasında mahrecde aralık kalması ve mahrece fazla dayanılmaması sebebiyle, harf telâffuz edilirken nefesin harfle beraber akmasına denir. Hems, cehr sıfatının zıttı dır. Hems harfleri 10 tanedir. فحثه شخص سكت lâfzının ihtiva ettiği harflerdir.Bu harflere hems harfleri (hurûf-ı mehmûse) denmesinin sebebi, harf telâffuz edildiği zaman mahrece itimadın zayıf olması sebebiyle, sesin gizli zayıf olmasıdır.

2- Cehr لجا رهCehr lûgat da, açıklamak, ortaya çıkarmak, söz söylerken sesi yükseltmeye denir. Istılah da ise, kendisinde cehr sıfatı bulunan harfleri harekeli olarak telâffuz ederken, nefes cereyanının hapsolmasına denir.Çünkü cehr harfleri okunurken mahrece kuvvetli dayanıldığı için, nefes cereyanı tıkanır. Cehr harfleri 19 tanedir. Cehr, hems’in zıddı olduğu için, harfleri onun dışında kalan ve şu kavli teşkil eden harflerdir. ظل قو ربض اذ غزا جند مطيعBu harflere cehr harfleri (hurûf-ı mechûre) denmesinin sebebi, mahrecin tıkanması ve sıkışması neticesinde bu harflere mahsus seslerin kuvvetli çıkması ve nefesin akmamasıdır.

3- Şiddet: الشدةŞiddet lûgat da, kuvvet ve kudret mânâlarına gelir. Istılah da, şiddet harfleri sükûn ile okunduğu zaman, sesin ve nefesin asla akmamasına denir. Şiddet harfleri 8 tane olup şunlardır.ء , ج , د , ق , ط , ب , ك , تBu harflerin telâffuzu esnasında, mahrecin sıkışması neticesi ses kuvvetli çıkmaktadır. Bu sebeple de mezkûr harflere şiddet harfleri denmiştir.Şiddetin zıddı Rihvet’tir.

4- Rihvet: الرخوةRihvet lûgat da, yumuşak olmak mânâsına gelir. Istılah da ise, kendilerinde rihvet sıfatı bulunan harflerin sükûn ile telâffuzu esnasında, mahrece itimadın zayıf olması sebebiyle, ses ve nefesin beraberce akmasına denir.Rihvet harfleri şiddet harflerinden daha zayıftırlar. Harfleri 16 tane olup şunlardır.س ص خ ش ه ث ح ف ا ى و ز ض غ ط ذ5-

Beyniyye: البينيةBeniyye lûgat da ortada olma demektir. Istılah da beyniyye harflerini telâffuz sesin ne tamamen akması, nede tamamen hapsolmasına denir. Bu sıfat, şiddet ve rihvet sıfatlarının ortasında bulunması sebebiyle, harflerine bu isim verilmiştir. Beyniyye harfleri beş harf olup, لن عمر lâfzının ihtiva ettiğiر م ع ن ل harfleridir.

6- İsti’lâ: اس تعلاءİsti’lâ lûgat da, yükselmek demektir. Tecvid ıstılahında ise, isti’lâ harflerini telâffuz ederken dilin, kökü ile birlikte üst damağa yükselmesine denir.Harfleri 7 tane olup خ ص ض غ طٍ قظ lâfzının ihtiva ettiği ظ ق ط غ ض ص خİsti’lâ harflerini telâffuz ederken dilin yukarı damağa yükselmesi sebebiyle, bu harflere (hurûf-u müsta’liye) isti’lâ harfleri denmiştir.

7- İstifâle: الاس تفالةİstifâle lûgat da, aşağı olmak, alçalmak demektir. Istılahta ise, istifâle harflerini telâffuz ederken dilin yukarı yükselmeyip, ağzın dibinde kalmasına denir. İstifâle harfleri, isiti’lâ harflerinin dışında kalan harfler olup şunlardır.ى ه و ن م ل ك ف ع ش س ز ذ د ح ج ث ت ب ءİstifâle sıfatı, isti’lâ sıfatının zıddıdır. Bu harflere istifâle harfleri denmesinin sebebi, bu harfler telâffuz edilirken dilin yukarı çeneye yükselmemesi ve aşağıda kalmasıdır.

8- Itbâk: الاطباقItbâk lûgat da, yapışmak, uyuşmak, ulaşmak mânâlarına gelir. Istılah da dil kökünün ve ortasının, yukarı damağa yükselmesiyle birlikte, damağın dil ortası üzerine intibâk etmesidir.Harfleri: ظ ط ض صBu harfleri telâffuz ederken dil ortasıyla damak arasında ses sıkılır ve tamamen akmaz, çünkü ıtbâk kuvvetli bir sıfattır. Itbâk sıfatı, isti’lâ sıfatını gerektirir. Bütün ıtbâk harflerinin, aynı zamanda, isti’lâ olması bunu zaruri kılar. Fakat her isti’lâ harfi, ıtbâk harfi değildir. Çünkü ıtbâk harflerinde sesin tamamen kapanıp kesilmesi bahis konusu değildir.Itbâk harflerini telâffuz esnasında dil yukarı damağa uyduğu için, bu isim verilmiştir.

9- İnfitâh: الانفتاحİnfitâh lûgat da, açılmak, ayrılmak mânâlarına gelir. Tecvîd ıstılahında, kendilerinde infitâh sıfatı bulunan harfler telâffuz edilirken, dil ile yukarı damak arasının ayrılmasına denir. Itbâk sıfatının zıddı olan, bu sıfatın harfleri de ıtbâk harflerinin dışında kalan 24 harftir. Bu harfleri telâffuz ederken, dil ile üst damak arası ayrıldığı için, harflerine infitâh harfleri denmiştir. İnfitâh sıfatı, istifâle sıfatından daha şümullüdür. Her istifâle harfi, aynı zamanda, infitâh harfi olduğu halde, her infitâh harfi istifâle harfi değildir.

10- İzlâk: الاذلاقLûgat da sür’atli ve kolay olmak veya bir şeyin ucu mânâsına gelen izlâk, ıstılahta kendisinde bu sıfat bulunan harfleri telâffuz ederken dilin çabuk olmasına denir. Harfleri: فر من لب lâfızlarının topladığı 6 harftir. ن م ل ف ر ب

11- Ismât: الاصماتIsmât lûgat da men etmek mânâsına gelmektedir. Tecvid ilminde ise, ısmât harflerinin telâffuzundaki zorluk sebebiyle, dört (rubâî), beş (humâsî), altı (südâsî) harfleri kelimelerde bu harflerin yan yana gelmelerine mâni olunmuştur. Bundan dolayı aslı Arapça olan çok harfli kelimelerde, yalnız ısmât harflerinden meydana gelmiş olanlara rastlanmamaktadır. Ismât sıfatlı harflerin telâffuzundaki güçlüğüönlemek maksadıyla Arap dilindeki kelimeler, izlâk sıfatlı harflerle beraber bulunur. Çünkü izlâk harfleri hafif, ısmât harfleri ise ağırdır. Şu hale göre izlâk harfleri, ısmât harflerindeki ağırlığı giderip, çok harfli kelimelerin telâffuzunda hafiflik temin eder. Ismât sıfatı, izlâk sıfatının zıddı olduğu için, harfleride yukarıda geçen 6 izlâk harfinin dışında kalan harflerdir.Med harflerinin kendi başlarına okunmaları mümkün olmadığı ve kendilerinden önceki harflerin harekeleri ile okunabildikleri için, ısmât veya izlâk sıfatları ile nitelenmeleri mümkün değildir.

12- Safîr: الصفيرLûgat da safîr, ıslık ve kuş sesine denir. Tecvid ıstılahında safîr harfleri olan ز س ص harflerini okurken, kuş veya ıslık sesine benzer kuvvetli ve keskin bir sesin çıkmasına denir. Harfleri üçtane olup yukarıdaki harflerdir.Safîr, dil ucu ile ön alt dişlerin arasından kuvvetli bir şekilde çıkan sestir. Bu sesin çıkışında kuş veya ıslık sesini andıran bir şekil aldığı için bu harflere safîr harfleri denmiştir.

13- Kalkale: القلقلةLûgat da hareket etmek, ıztırâb mânâlarına gelen kalkale, tecvîd ilminde şöyle tarif edilir.Kuvvetli bir ses işitilinceye kadar mahrecin kımıldanmasına denir Kalkale harfleri 5 harftir ki, onları قطب جد lâfzı toplamıştır. Harfleri: د ج ب ط قBu harfler üzerinde vakf yapıldığı zaman vurgu (nebre)’ya benzer bir ses zuhur ettiği için bu adla isimlendirilmişlerdir.Kalkale, bu harflerin sükûnlu hallerine mahsustur, harekeli oldukları zaman kalkale olmazlar. Kelimenin sakin olarak, sonunda veya ortasında olmaları durumu değiştirmez.

14- Lîn: اللينLîn lûgat da, yumuşak olmak demektir. Istılahta harf-i lîn olan mâkabli meftûh (üstünlü) olan sâkin وile ي ‘yı dile zorluk vermeksizin, zahmetsiz olarak okumaya denir. Lîn sıfatı bu harflerin sıfat-ı lâzımeleridir.

15- İnhiraf: الانحرافİnhirâf lûgat da, meyletmeye ve bir yöne doğru eğilmeye denir. Tecvîd ıstılahında ise, kendisinde inhiraf sıfatı bulunan ل ve ر harflerini telâffuz ederken dilin yukarıya veya geriye meyletmesine denir. Lâm’da dişi dil ucuna, Râ’da ise dilin üstü cihetine doğru olur.

16- Tekrîr: التكر يرTekrîr lûgat da bir şeyi tekrar etmeye denir. Istılahta, tekrir sıfatı olan ر ‘yı okurken dil ucunun titremesine denir. Tekrîr sıfatı Râ harfine mahsus bir sıfat-ı lâzımedir, râ’dan ayrılmaz, bir kuvvet sıfatıdır. Bu harfin telâffuzunda dil üzerinde tekerrür vaki olduğu için (mükerrer harf) denir.Dilin ucuna yakın olan kısmını üst damağa sıkıca basarak, oradan ayrılmaksızın sürçer gibi titreyerek durmasıdır.

17- Tefeşşî: ا تل ف ّ شTefeşşî lûgat da, yayılmak demektir. Istılahta tefeşşî harfi olan ش harfini telâffuz ederken sesin dil ile damak arasına yayılmasına ظ harfinin mahrecine varıncaya kadar uzamasına denir.

18- İstitâle: الاس تطالةİstitâle lûgat da, uzamak demektir. Istılahta ise, istitâle harfi olan harfini telâffuz ederken, dil kenarının üst azı dişlerden, lâm’ın mahrecine kadar uzamasına denir. İstitâle harfi, yalnız dâd harfidir ve bu sıfat da bir kuvvet sıfatıdır.

19- Hafâ: الفاءHafâ lûgat da, gizlenmek mânâsına gelir. Istılahta ise, hafâ harflerini okurken, kendisinden önceki harfe katıldığı zaman, harfin sesinin gizli olmasına derler. Hafâ harfleri 4 tanedir. Bunlar da med harfi olanي و ا ile ه harfidir.Hafâ’nın zıddı Zuhur’dur ve fakat çok kullanılan bir ıstılah değildir.Harf-i medlerin hafâsı, onların mahreclerinin geniş olması sebebiyledir.

20- Ğunne: الغنةĞunne lûgat da, iniltiye, ıstılah da ise, ğunne sıfatı bulunan harfleri okurken genizden gelen sese derler. Sâkin ve harekeli olan ن ve م harflerine mahsus kuvvetli bir sıfattır. Tecvîd bilginleri, ğunne nin sıfat-ı lâzımeden olduğunu açıklamışlardır. Bu harfler harekeli veya sâkin, idğamlı veya izhâr halinde olsunlar, bunların ğunne sıfatı ayrılmaz. Şu kadar ki, sâkin iken, harekeli olduğundan daha kâmil; ihfâ halinde izhârdan daha ziyade, idğamlı durumda iken ihfâ halinden daha yeterli olur.ن İle م şeddeli oldukları zaman, ğunnelerinin bir elif (iki hareke) mikdârı açıklanması vacibidir. Buna ilâvede yapılmaz budan noksanda olmaz. Çünkü okunuşta bunu ölçüsü, medd-i tabiî gibidir.

21- Tefhîm: التفخيمTefhîm lûgat da, bir şeyi büyüklemek ve kalın yapmak mânâsına gelir. Tecvîd ıstılahında ise, tefhîm harflerini okurken, dilin kökünün üst damağa kalkması sebebiyle harfe bir kalınlık gelmesi ve ağzın içinin ses ile dolmasına denir. Daha açık bir tarif yapmak gerekirse. harfi kalın okumaya derler.Tefhîm harflerine, (hurûf-u mufahhame) denir.Harfleri:a) İsti’lâ harflerinin tamamı. 7 harfb) Kalın okunana harften sonra gelen elifler. Çünkü elif kendinden önceki harfe tâbidir.c) Lâm-ı mufahhame الام المفخمة kalın okunan Lâm. Lâfza-i celâle الله lâfzında olan lâm.d) Kalın okunan Râ harfi.

22- Terkîk: التر قيقTerkîk lûgat da, inceltmek, zayıflatmak mânâlarına gelir. Tecvîd ıstılahında terkîk harflerini ince okumaya derler. Terkîk harfini okurken, dilin kökünü üst çeneye kaldırmadan aşağıda tutup, harfin zatına bir incelik gelmesi, harfin sesiyle ağız içinin dolmaması ve neticede harfin incelmesidir.Terkîk sıfatı zayıf bir sıfattır, harfleride tefhîm harflerinin dışında kalan harflerdir.Terkîk harflerine, (hurûf-ı terkîk) denir.

Kaynak: Kur’an’ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri Prof. Dr. İsmail KARAÇAM

Hazırlayan: Osman AÇIKGÖZ

harflerin sıfatları, SIFAT I LAZIME SIFAT I ARIZA, sıfatı arıza ve lazıme ne demektir