Araplar neye hidayet neye dalalet derlerdi?

Araplar neye hidayet neye dalalet derlerdi?

Kayıtsız Üye
araplar neye hidayet neye dalalet derlerdi

Cevap: Araplar neye hidayet neye dalalet derlerdi?

imam
HİDAYET KELİMESİNİN KUR’AN’IN NÜZULÜNDEN ÖNCEKİ ANLAMLARI
(Arap cahiliyesinde hidayet terimi)

$% ا( هِ َ kelimesi ى(Y% ى- َ ( هَ َ fiilinden mastardır Bu bolumde sozlukler ve
cahiliye siirinden verdiğimiz cesitli ornekler vasıtasıyla ى( ه koku ve turevlerinin
Kuran’ın nuzulunden önce hangi anlamlarda kullanıldığını ortaya koymaya calısacağız
Đbn Faris (o395) Mu’cem’ul-Makayıs’ta ى( ه kelimesinin iki farklı manayı ifade
ettiğini belirtmistir Bu iki manadan biri yol gostermek için one gecmek diğeri ise
hediye sunmak tır41
$% ا( هِ َ kelimesi ى(ِ Yْ % ى- َ ( هَ َ fiilinin mastarıdır ى( هَ َ fiili sozluklerde yol
gostermek, rehberlik etmek anlamına gelmektedir42 Đbn Faris Mucmelu’l-Luga isimli
eserinde ى( هَ َ fiilinin asıl anlamının م( ]َ ^َ = one gecmek olduğunu soylemistir43
Tehzibu’l-Luga’da Ezheri $% دَِ ` هَ kelimesi için her seyin ilki ve onde olanı
anlamını vermistir44 Yaklasmakta olan bir kervanda bulunan atların baslarının ufukta
41 Đbn Faris, VI, 42
42 Ezheri, VI, 380; Cevheri, Sıhâhu’l-luga, tahk Abdulgafur Attar, Daru’l-Đlmi li’l-Melayin, Beyrut: 1990, VI, 2533;
Đbn Manzur, XV, 355,
43 Đbn Faris, Mücmelü’l-luga, tahk Abdulmuhsin Sultan, Muessesetu’r-Risale, Beyrut, 1984, III-IV, 90; Ezheri, VI,
383; Đbn Faris, Mu’cemu’l-Makayısıı’l-Luga, VI, 42; Đbn Manzur, XV, 357; Zemahseri, Esâsu’l-Belâga, Kahire: el-
Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘Amme li’l-Kitab, 1985, II, 540; Zebidi, Tâcu’l-arus min cevâhiri’l-kâmus, Kahire: el-
Matbaatu’l-Hayriyye, X, 409
44 Ezheri, VI, 383; Đbn Manzur, 357
18
gorunmesi ile birlikte efgَ + ادِى ا d ْ هَ َ a_َbَc ا ْ denir Buradaki ادى d ه kelimesi yaklasan
kervandaki ilk boluğu ifade etmek için kullanılmıstır45
Đmru’ul-Kays muallakasında surunun onunde bulunan grubu ت`% دِ` هَ kelimesi
ile ifade etmistir Đbn Manzur Lisan’ul-Arab isimli eserinde ت`% دَِ ` هَ kelimesi için
surunun onunde bulunanlar anlamını vermistir46
e%ijَ ^ ُ k+ ة mi _ َ _n ` هmُ o ا ِ dp qr تِ و دُوَ `% دِ`Y+ `t `u]َvَ + wn
Atım bizi, dağılmalarına bile fırsat vermeden, geride kalanları da ondekilere
yakın olan surunun ondekilerine (hadiyat) yetistirdi47
Bu beyitte geride kalanlar anlamına gelen (cevahir) kelimesi ile surunun
onundekiler anlamına gelen hadiyat kelimesi arasındaki zıtlık iliskisi acıkca
gorulmektedir
Lebid bin Rabia muallakasında surunun en onundeki hayvanı $% دَِِ ` هَ kelimesi
ile ifade etmistir:
`Yx ا ُ dc ار ِ d{z + ا $ُ % دَِ ` و ه a+َ|َ } ٌ َ $َ dbْ x ٌ َ $fiِ o أم وَ ْ ƒَ _َْn أَ
(Devemi hızlı kosmada)bu disi yaban eseğine mi benzetsem, yoksa surunun
basındaki (hadiye) erkek yaban okuzune guvenerek disilerle birlikte (otlamak uzere)
geri kaldığında yavrusunu yırtıcı hayvana kaptırarak (bir oraya bir buraya) kosan
yaban ineğine mi benzetsem?48
45 Halil bin Ahmed, IV, 78; Đbn Faris, Mu’cemu’l-Makayısı’l-Luga, VI, 78; Ezheri, VI, 383; Cevheri, VI, 2534; Đbn
Manzur, XV, 357; Zebidi, X, 407
46 Đbn Manzur, XV, 357
47 Nurettin Ceviz, Kenan Demirayak, Nevzat Yanık, Yedi Askı, I Baskı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004,
s39
48 Ceviz, Demirayak, Yanık, s78
19
$% دَِ ` دِى- هَ ` هَ ∗kelimeleri aynı zamanda boyun anlamına gelir49 Ezheri,
kervandaki hayvanların bedenlerinde en onde bulunan organlarının boyunları olması
sebebiyle ona bu ismin verildiğini soylemistir50
$% دَِ ` هَ ∗kelimesi kisinin onunde bulunması ve ona yol gostermesi sebebiyle
baston için de kullanılmaktadır51
Topluluğa yol gostermek amacıyla topluluğun onunde yuruduğu için
Arapca’da rehber anlamında دِى ` هَ kelimesi kullanılmaktadır52
Butun bu veriler ısığında diyebiliriz ki ى( ه koku ve turevleri bir seyin
onunde olmak, onde bulunmak anlamlarıyla iliskili manalara sahiptirler Hayvanların
boyunları onların en onde bulunan organları olması sebebiyle $% دَِ ` دِى- هَ ` هَ seklinde
isimlendirilmistir Baston ve rehber kisinin onunde bulunmakta ve ona yol
gostermektedirler bu nedenle her iki kelime de onde bulunma anlamıyla bağlantılıdır
∗Coğul formu ادى c ه seklindedir
49 Halil bin Ahmed, IV, 78; Đbn Faris, Mu’cemu’l-Makayısı’l-Luga, VI, 42; Ezheri, VI, 383; Cevheri, VI, 2534;
Zemahseri, II, 540; Đbn Manzur, XV, 357; Firuzabadi, el-Kâmus’ul-muhît, Beyrut: Muessesetu’l-Risale, 1986, I
Baskı, 1734; Zebidi, X, 407
50 Ezheri, VI, 383; Đbn Manzur, XV, 357; Zebidi, X, 407
∗Đbn Faris ve Zemahseri kelimeyi $% د` ه seklinde vermislerdir
51 Halil Bin Ahmed, IV, 78; Ezheri, VI, 383; Đbn Faris, Mu’cemu’l-Makayısı’l-Luga, VI, 42; Đbn Manzur, XV, 357;
Zemahseri, II, 540; Zebidi, X, 408
52 Halil bin Ahmed, IV, 78; Ezheri, VI, 383; Đbn Manzur, XV, 357; Zebidi, X, 408
20

ALINTI AYŞE İÇÖZ TEZİ
–

< İSLAMDA HİDÂYET

İrşat etmek, doğru yolu göstermek, rehberlik yapmak. Zıddı; Saptırmak, yanıltmak, dalâlete düşürmektir. Hidâyet kelimesi (HDY) kökünden bir mastar olup terim olarak; küfür, şirk ve sapıklıklardan kurtularak, İslâm’ın aydınlık yoluna girmektir.

Kişinin bâtıl yolu bırakıp, hidâyete yönelmesi Cenab-ı Hakk’ın dilemesi ve yardımı ile olur. Kur’ân-ı Kerîm’in çeşitli âyetlerinde hidâyet ve dalâletten söz edilmiştir!

"Ey Muhammed de ki: Ey insanlar, size Rabbiniz tarafından bir hak geldi. Kim doğru yola giderse, kendi lehine doğru yola gitmiş olur. Kim de saparsa, kendi aleyhine sapmış olur. Ben üzerinize vekil değilim" (Yûnus, 10/108). "Allah kimi saptırırsa, artık onu doğru yola sevk edecek, hiç bir kimse bulunmaz" (er-Ra’d, 13/33).

"Biz, her Peygamberin karısına, böylece mücrimlerden bir düşman çıkarmışızdır. Yol gösterici ve yardımcı olarak sana Rabbin yeter" (el-Furkân, 25/31).

İslâm’ın hidâyet yolunu gizleyip açıklamayanlar âyette şöyle uyarılır:

"İndirdiğimiz delilleri ve hidâyeti, biz insanlara kitapta açıkladıktan sonra onları gizleyenlere, işte onlara, Allah lânet eder. Hem de bütün lânet edebilenler lânetler. Ancak tevbe edip kendilerini düzelten ve Allah’ın indirdiğini açıklayanlar müstesna. İşte onların tevbelerini kabul ederim. Ben, tevbeleri çokça kabul eden ve çok merhamet edenim" (el-Bakara, 2/159, 160).

Cenab-ı Hakk’ın bazı kimselere hidayeti nasip etmemesinin sebepleri âyetlerde şöyle açıklanır: "Yalancılık ve küfürde ısrar etme" (ez-Zümer, 39/3). "Âşırı yalancılık" (el-Mü’min, 40/28). "Zâlim ve fâsık olma" (el-Âhkâf, 46/10, es-Saf, 61/5,7; el-Cum’a, 62/5; el-Münâfıkûn, 63/6).

Bir kimsenin, Allah dilemedikçe, Peygamber’in istemesiyle hidayete kavuşamayacağı ayetlerde şöyle ifade edilir: "Ey Muhammed şüphesiz sen, sevdiğini hidayete erdiremezsin. Fakat Allah, dilediğini hidâyete erdirir. O, hidayete erecekleri çok iyi bilir" (el-Kasas, 28/56). "Onları hidâyete erdirmek sana düşmez. Allah dilediğini hidâyete erdirir" (el-Bakara, 2/272),

"Sen ne kadar hırs göstersen de yine insanların çoğu inanmazlar" (Yûsuf, 12/103).

Buhârî ve Müslim’in naklettiği bir hadise göre, yukarıdaki ilk ayet Allah Rasûlünün amcası Ebû Talib, Rasûlullah (s.a.s)’i korur, ona yardım eder, bu yüzden Hz. Peygamber onu tabiî bir sevgi ile severdi. Vefatına yakın, yanına gelerek şöyle demişti: "Ey amca, Allah katında kendisiyle senin lehinde şehadette bulunabileceğim bir kelimeyi; Allah’tan başka ilâh yoktur kelimesini söyle" Ancak, Ebû Talib, bu kelimeleri söyleyemedi (bkz. İbn Kesîr, el-Kasas 56. âyet tefsîrî). Vefatından sonra, Hz. Peygamber’in, onun hakkında istiğfarda bulunması üzerine hidayete ermeyenler için yapılacak duanın geri çevrileceği şu âyetle bildirilmiştir: "Ne Peygamberin ne de Mü’minlerin, cehennemlik oldukları belli olduktan sonra, yakın hısımları da olsa, müşrikler için af dilemeleri asla doğru olmaz" (et-Tevbe, 9/113).

Sonuç olarak, bir kimse hidâyeti yüce Allah’tan istemeli ve bu hali ömür boyu korumak için, salih amel işlemelidir. Allahu Teâlâ, irade-i cüz’iyesini hak yola dönmek için kullanan ve iyi hal gösteren kimselere aydınlık yolu gösterir.

Şâmil İA >