Evalüasyon nasıl yapılır

Evalüasyon nasıl yapılır

Kayıtsız Üye
Evalüasyon nasıl yapılır

Evalüasyon bu nedir güzel mi kullanan var mı ? Arkadaşlar bana evalüasyon nasıl yapıldığını anlatan bir yazı örneği yazar mısınız ?

Cevap: Evalüasyon nasıl yapılır

Üstad
Evalüasyon nedir nasıl yapılır?
E V A L Ü A S Y O N
I- GİRİŞ

Evalüasyon Kavramı :

Genel Tanım: Bankaların kayıtlarında sabit kur üzerinden geçirilen dövizlerin her ay sonunda geçerli cari kura göre yeniden değerlenmesine denir.

Bankacılık İşlemleri Açısından: Faaliyet dönemi içinde yabancı para cinsinden ve/veya TL cinsinden sabit fiyatla çalışan dövizli hesapların / kıymetli maden hesaplarının dönem sonu bakiyelerinin belirlenen kurlara / fiyatlara göre, Türk Lirasına dönüştürülerek gerçek değerlerinin saptanması işlemine EVALÜASYON denir.

N O T : Evalüasyon işlemleri genel tanımlarda yalnızca Döviz bakiyeleri için yapılması gereken bir işlem olarak tanımlanmakla beraber, banka mevcutlarında sabit kıymet olarak bulunmakta olan kıymetli madenlerin de dönem sonlarında evalüasyon işlemine konu edilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Evalüasyon’un Amacı : Banka kayıtlarında sabit değer üzerinden tutulmakta olan ( örn. 100 USD, 50 EUR, 5 gr Altın ) kıymetlerin, banka dönemsel kayıtlarının daha sağlıklı izlenebilmesi açısından dönem sonu itibariyle o günkü değerleri üzerinden yeniden değerlenmesini ve banka bilançolarının dönem sonları itibarıyla daha gerçekçi sonuçlar sunmasını amaçlamaktadır.
Evalüasyon’un Kapsamı : Ay sonunda banka mevcutlarında bulunan Konvertibl döviz cinsinden hesapların ( Efektif Deposu, Döviz Tevdiat Hesapları ) ve kaydi değer ile izlenmekte olan kıymetli madenlerin ay sonu fiyatları ile ( Banka alış kurları üzerinden ) yeniden değerlendirilmesini kapsamaktadır.

Evalüasyon Türleri : Tanımlarda da açıklandığı üzere Döviz Tevdiat Hesaplarına – Efektif Deposu Hesaplarına ( Döviz Alımları ile Satımları arasında doğan bakiyelere ) ve Kıymetli Madenler hesaplarına olmak üzere iki tür evalüasyon işlemi yapılmaktadır.

II – YASAL VE İDARİ DÜZENLEMELER

A-Vergi Usul Kanunu İle Getirilen Düzenlemeler : Vergi Usul Kanunu madde 280 genel dayanağı düzenlemekte iken, yine aynı kanunun 284. maddesinde Efektif Deposu hesaplarına uygulanacak evalüasyon işlemlerinin, 289. madde ile de kıymetli madenlerin evalüasyon işlemlerine hükmedildiği kabul edilmektedir. Aynı kanunun uygulamada açıklık getiremediği hususlara ise BDDK düzenlemeleri ile yorum getirilmeye çalışılmıştır.

B- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca Getirilen Düzenlemeler : Bankalar Kanunu’nun 13. Maddesi ile Bankaların Hesap ve Kayıt işlemleri hakkında düzenleme yapma yetkisi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na verilmiştir. Bu kapsamda BDDK yayınladığı Tebliğler ile Banka Hesap ve Kayıt sistemlerinin ana hatlarını belirlerken uygulamada görülen aksaklıklar ve/veya eksik noktaların aydınlatılması babında da kendisine başvuruda bulunulması durumunda duyurular yayınlamıştır. Bu düzenlemeler;

1- Tebliğler ile yapılan düzenlemeler: BDDK evalüasyon işlemlerini, Finansal Araçların Muhasebeleştirilmesi Standardı hakkındaki 1 ve 11 no’lu tebliğler ile düzenlemiştir;

2- Duyurular ile Yapılan Düzenlemeler: BDDK’nın, Türkiye Bankalar Birliği’nin mevzuatta açık gördüğü noktaların izahatı amacıyla kendisine yazmış olduğu yazılara cevaben hazırladığı iki adet duyuru örneği çalışma ekinde ( Ek1, Ek,2 ) sunulmuştur. Bu duyurular ile BDDK yeniden değerleme işlemleri ve bunların içinde evalüasyon işlemleri ile ilgili bankalarca yapılması gereken işlemler ve bu işlem sonuçlarının nasıl kayda alınacağı hususlarına düzenleme getirmiştir.

C-Türkiye Bankalar Birliğince Yapılan Düzenlemeler: Türkiye Bankalar Birliği üye bankaların evalüasyon işlemlerinin muhabeleştirilmesi hususunda yapacaklarını Tek Düzen Hesap Planı İzahnamesinde açıklamıştır.

III – ÖRNEK UYGULAMALAR

A-Döviz İşlemlerine İlişkin Evalüasyon Örnekleri :
1-Bankaca Satın Alınan Efektiflerin Evalüasyonu
Bir Banka şubesinin 1.000 EUR satın aldığını ve EUR alış kurunun 1.850.000.-TRL olduğunu varsayalım. Kayıtlar şöyle olacaktır.
Yevmiye Defteri Kayıtları ;
……………………………………. / …………………………………….
011 – Efektif Deposu 1.000 EUR
293 – Efektif Vaziyeti 1.000 EUR
……………………………………. / …………………………………….
292 – Efektif Alım – Satım Hs. 1.850.000.000 TRL
010 – KASA 1.850.000.000 TRL
……………………………………. / …………………………………….
Defteri Kebir Kayıtları ;

Ay sonunda efektif kasasında 1.000 EUR olduğunu varsayalım ve evalüasyona tabi tutalım ( TL’ye çevirelim ) cari alış kuru: 1.900.000.-TRL olsun.

1- Bütün yabancı para hesap bakiyeleri TL’ye çevrilecek,
Efektif Deposu = 1.000 x 1.900.000 = 1.900.000.000.-TRL
Efektif Vaziyeti = 1.000 x 1.900.000 = 1.900.000.000.-TRL
İlgili hesaplara evalüasyon rakamına ulaşmak için kesilecek fiş tutarı: 1.900.000.000 – 1.000 = 1.899.999.000.-TRL
2- 011 – Efektif Deposu / Bankaca Satın Alınan Efektifler ve 293 – Efektif Vaziyeti hesapları ile 292 – Efektif Alım Satım Hesabı karşılıklı çalıştığından bu üç hesabın bakiyelerinin birbirine eşitlenmesi gerekir. Yani örneğimizdeki 292 – Efektif Alım Satım hesabının bakiyesi ( 1.850.000.000.-TL ) ‘de YP sabit fiyattan çalışan diğer hesapların evalüasyonlu bakiyesine denkleştirilmesi ( 1.900.000.000.-TL ) gerekir.
Efektif Alım Satım hesabına kesilecek fiş miktarı:
1.900.000.000 – 1.850.000.000 = 50.000.000.-TRL

Evalüasyon fişlerini keselim ;
……………………………………. / …………………………………….
011 – Efektif Deposu 1.899.999.000.-
293 – Efektif Vaziyeti 1.899.999.000.-
……………………………………. / …………………………………….
292 – Efektif Alım – Satım Hs. 50.000.000 TRL
771 – Kabiyo Kârları 50.000.000 TRL
……………………………………. / …………………………………….
İlk fiş ( evalüasyon fişi ) takip eden ayın ilk iş günü tersi kesilerek iptal edilir iken, ikinci fiş ( kâr-zarar fişi ) iptal edilmeyecek, söz konusu fişler ilgili hesaplara işlendiğinde, hesap bakiyeleri birbirine eşit hale gelecektir. 011 = 293 = 292
Defteri Kebir Kayıtları ;

2 – Döviz Vaziyeti ve Döviz Alım/Satım Hesabının Evalüasyonu
295 – DÖVİZ VAZİYETİ YP Hesabı alınan veya satılan dövizlerin sabit fiyat üzerinden kaydına özgü bir hesaptır. Ay sonlarında veya belli dönemlerde yapılan evalüasyon işlemi sonucunda, 294 – DÖVİZ ALIM/SATIM HESABI TP ile denkliği sağlanır. Hesabın,
29500 Kesin Alım Satımlardan, 29501 Döviz Kredilerinden olmak üzere iki alt hesabı vardır.
Sözkonusu hesap genelde pasif karakterli olmakla beraber, alışı yapılmayan dövizin satışının yapılması durumunda borç bakiye de verebilir. Bu itibarla Tek Düzen Hesap Planında sözkonusu hesap çift ( Borç/Alacak ) karakterli mütalaa edilir.
Evalüasyon işlemi sonucu oluşan farklar 294 – Döviz Alım/Satım hesabının borç veya alacağı ile 77101 – Efektif ve Döviz Alım/Satım ve Evalüasyon Kârları hesabının alacağına veya 86101 – Efektif ve Döviz Alım/Satım ve Evalüasyon Zararları hesabının borcuna kaydedilir.

Örneğin;
1- Döviz Vaziyeti Hesabı alacak bakiye, Döviz Alım/Satım Hesabı borç bakiye vermiş ve Döviz Vaziyeti hesabındaki dövizlerin evalüasyon kurundan TL karşılığı, Döviz Alım/Satım Hesabındaki mevcut TL tutarın üzerinde bir değere sahip bulunuyor ise tesis edilecek kayıtlar :

……………………………………. / …………………………………….
294 – Döviz Alım Satım Hesabı TP 50.000.000.-TRL
29400 – Kesin Alım/Satım 50.000.000.-TRL
77101 – Ef. ve Döv Al./Sat. Kâr. 50.000.000.-TRL
77010 – Kesin Alım Satımlardan 50.000.000.-TRL
……………………………………. / …………………………………….

Defteri Kebir Kayıtları ;

2- Döviz Vaziyeti Hesabı alacak bakiye, Döviz Alım/Satım Hesabı borç bakiye vermiş ve Döviz vaziyeti Hesabındaki dövizlerden evalüasyon kurundan TL karşılığı, Döviz Alım Satım Hesabındaki mevcut TL tutarın altında bir değere sahip bulunuyor ise tesis edilecek kayıtlar,
……………………………………. / …………………………………….
86101 – Ef. ve Döv Al./Sat. Zar. 50.000.000.-TRL
861010 – Kesin Alım Satımlardan 50.000.000.-TRL
294 – Döviz Alım Satım Hesabı TP 50.000.000.-TRL
29400 – Kesin Alım/Satım 50.000.000.-TRL
……………………………………. / …………………………………….
Defteri Kebir Kayıtları ;

3- Döviz Vaziyeti Hesabı borç bakiye, Döviz Alım/Satım Hesabı alacak bakiye vermiş ve Döviz Vaziyeti Hesabındaki dövizin evalüasyon kurundan TL karşılığı, Döviz Alım Satım Hesabındaki mevcut TL tutarın üzerinde bir değere sahip bulunduğu taktirde ise tesis edilecek muhasebe kayıtları,
……………………………………. / …………………………………….
86101 – Ef. ve Döv Al./Sat. Zar. 50.000.000.-TRL
861010 – Kesin Alım Satımlardan 50.000.000.-TRL
294 – Döviz Alım Satım Hesabı TP 50.000.000.-TRL
29400 – Kesin Alım/Satım 50.000.000.-TRL
……………………………………. / …………………………………….
Defteri Kebir Kayıtları ;

4- Döviz Vaziyeti Hesabı borç bakiye Döviz Alım Satım Hesabı alacak bakiye vermiş ve Döviz Vaziyeti Hesabındaki dövizin evalüasyon kurundan TL karşılığı Döviz Alım Satım Hesabındaki mevcut TL tutarın altında bir değere sahip olduğu taktirde ise,
……………………………………. / …………………………………….
294 – Döviz Alım Satım Hesabı TP 50.000.000.-TRL
29400 – Kesin Alım/Satım 50.000.000.-TRL
77101 – Ef. ve Döv Al./Sat. Kâr. 50.000.000.-TRL
77010 – Kesin Alım Satımlardan 50.000.000.-TRL
……………………………………. / …………………………………….

Defteri Kebir Kayıtları ;

Diğer taraftan, 295 – Döviz Vaziyeti Hesabının; alt hesapları olan,
29500 – Kesin Alım/Satımlardan YP Hesabı, 29400 – Kesin Alım/Satımlardan TL
29501 – Döviz Kredilerinden YP Hesabı, 29401 – Döviz Kredilerinden
hesaplarıyla karşılıklı olarak çalışacaktır.

Dolayısıyla,
29500 ve 29501 hesaplar ayrı ayrı evalüasyona tabi tutulacaklar ve evalüasyon sonucu oluşan farklar;
29400 hesaba borç kaydedilirken, 771010 – Kesin Alım/Satımlardan hesabına alacak,
29401 hesaba borç kaydedilirken, 771011 – Döviz Kredilerinden hesabına alacak,
861010 Kesin Alım/Satımlardan hesabına borç kaydedilirken, 29400 hesaba alacak,
861011 Döviz Kredilerinden hesabına borç kaydedilirken, 29401 hesaba alacak,
kaydedilmek suretiyle muhasebeleştirilecektir.

B-Kıymetli Madenlerin Evalüasyon İşlemi Örneği :
Ay sonlarında 031 – Alım Satım Amaçlı Menkul Değerler – YP hesabının ilgili alt hesabında kayıtlı kıymetli madenler ile 285 – Kıymetli Maden Vaziyeti hesabının öncelikle bakiyelerinin birbirine eşit olup olmadığı kontrol edildikten sonra ( farklılık varsa nedeninin belirlenip giderilmesi gerekmektedir ), bu hesaplarda gram üzerinden kayıtlı kıymetli madenlerin ayın son günündeki alış fiyatı üzerinden TL karşılığı bulunarak, bulunan bu tutar ile hesapta kayıtlı tutar arasındaki farkın, 031600 – Uluslar arası Standartlara Uygun Olan hesabının ilgili alt hesabına BORÇ, 285 – Kıymetli Maden Vaziyeti hesabına ALACAK kaydedilerek, kıymetli madenlerin mizanda o günkü değerleri üzerinden görünmesi sağlanacaktır.
Daha sonra 285 – Kıymetli Maden Vaziyeti hesabı ile 284 – Kıymetli Maden Alım/Satım hesabının bakiyesi karşılaştırılarak aradaki fark ( 284 – Kıymetli Maden Alım/Satım hesabının bakiyesi, 285 – Kıymetli maden hesabına eşitlenecektir ) 77110 – Kıymetli Maden Alım/Satım Değerleme Kârları veya 86110 – Kıymetli Madem Alım/Satım Değerleme Zararları hesabına alınacaktır.

Örneğin,
Alım Satım Amaçlı Menkul Değerler hesabında 22.000.000.-TL maliyet değeri ile bulunan 25 gr altın’ı ay sonunda ( bankanın altın alış kuru 1gr=23.000.000.-TL ) evalüasyon işlemine tabi tutalım,
1- Kıymetli Maden hesap bakiyeleri TL’ye çevrilecek,
Alım Satım Amaçlı Menkul Değerler = 25 x 23.000.000 = 575.000.000.-TRL
Kıymetli Maden Vaziyeti = 25 x 23.000.000 = 575.000.000.-TRL
İlgili hesaplara evalüasyon rakamına ulaşmak için kesilecek fiş tutarı: 575.000.000 – 25 = 574.999.975.-TRL
2- 031 – Alım Satım Amaçlı Menkul Değerler ve 285 – Kıymetli Maden Vaziyeti hesapları ile 284 – Kıymetli Maden Alım/Satım Hesabı karşılıklı çalıştığından bu üç hesabın bakiyelerinin birbirine eşitlenmesi gerekir. Yani örneğimizdeki 284 – Kıymetli Maden Alım Satım hesabının bakiyesi ( 550.000.000.-TL ) ‘de gram kaydıyla sabit fiyattan çalışan diğer hesapların evalüasyonlu bakiyesine denkleştirilmesi ( 575.000.000.-TL ) gerekir.
Kıymetli Maden Alım Satım hesabına kesilecek fiş miktarı:
575.000.000 – 550.000.000 = 25.000.000.-TRL
Evalüasyon fişlerini keselim ;
……………………………………. / …………………………………….
0316 – Uluslar arası Stand.Uyg.. 574.999.975.-
285 – Kıym.Mad. Vaziyeti 574.999.975.-
……………………………………. / …………………………………….
284 – Kıym.Mad. Alım – Satım Hs. 25.000.000 TRL
77110 – Kıym.Mad.Al./Sat.Kârl. 25.000.000 TRL
……………………………………. / …………………………………….
İlk fiş ( evalüasyon fişi ) takip eden ayın ilk iş günü tersi kesilerek iptal edilir iken, ikinci fiş ( kâr-zarar fişi ) iptal edilmeyecek, söz konusu fişler ilgili hesaplara işlendiğinde, hesap bakiyeleri birbirine eşit hale gelecektir. 031 = 284 = 285

Defteri Kebir Kayıtları ;

Şeklinde muhasebeleştirilerek kıymetli maden evalüasyon işlemi tamamlanmış olur.

KAYNAKÇA

• bddk.org.tr
• tbb.org.tr
• tcmb.gov.tr
• T.C. Vergi Usul Kanunu
• T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Dönem Sonlarında ve Yıl Sonlarında Yapılacak İşlemler İzahnamesi
• YİĞİT Y. ( 1988 ). Kambiyo Muhasebesi. İstanbul. Emlak Bankası Eğitim Müdürlüğü Yayınları
• BATTAL A. ( 2004 ). Bankalar Kanunu Şerhi. Ankara. Gazi Kitapevi.

Cevap: Evalüasyon nasıl yapılır

Kayıtsız Üye
1 ve 12 nolu tebliğleri bulamadım. Yardımcı olursanız sevinirim.

evalüasyon